3.2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

Overige risico's

Lokale effecten van de corona-uitbraak
De corona-uitbraak en de contact-beperkende rijksmaatregelen hebben ingrijpende gevolgen voor de lokale samenleving, maatschappelijk en economisch. De herstelfase moet veelal regionaal en lokaal vorm krijgen. Vanaf juli 2020 zijn veel contactbeperkingen voor de meeste maatschappelijke sectoren verruimd. De verwachting is dat de 1,5 meter-samenleving blijft totdat een vaccin tegen het coronavirus is gevonden. Dat zal nog geruime tijd duren. De inschatting is dat de recessie, die voortkomt uit de contactbeperkingen, ernstiger is naarmate de beperkingen langer voortduren, dan wel opnieuw ingevoerd worden.

Snel na de afkondiging van de ‘intelligente lock down’ door de regering in maart 2020 heeft Aalsmeer een ondersteuningspakket vastgesteld voor inwoners, instellingen en ondernemers, die door de contactbeperkingen in de financiële problemen terecht dreigen te komen. Het pakket behelst maatregelen in aanvulling op de ondersteuning vanuit het Rijk. Voor het ondersteuningspakket is € 3,8 mln beschikbaar. De tweede bestuursrapportage 2020 bevat een overzicht van de uitputting van het fonds. De verwachting is dat voor veel instellingen de financiële effecten van de coronamaatregelen pas in het voorjaar 2021 duidelijk zijn, bij het opmaken van de jaarstukken 2020. Vanaf maart 2020 voert de gemeente ook de landelijke ondersteuningsmaatregelen uit, die zijn gericht op zzp-ers en kleine ondernemers en als bijzondere voorziening onder het regime van de Participatiewet zijn gebracht.

Naast extra uitgaven voor de gemeente is ook sprake van inkomstenderving, met name op het gebied van toeristenbelasting. Eind juni heeft het Rijk bekend gemaakt dat een eerste tranche van vergoeding van coronakosten aan gemeenten voor Aalsmeer een uitkering van € 286.000,- betekent. Over diverse kostenposten vindt nog onderhandeling plaats tussen VNG en Rijk. De uitkomst daarvan zal in een tweede tranche beschikbaar komen.

De structurele effecten van de recessie op de gemeentebegroting, die voortkomen uit de corona-uitbraak, zullen pas in de loop van 2021 duidelijk zijn. Mede vanwege deze onzekerheid beperken we in deze meerjarenbegroting nieuwe investeringen tot zaken die geen uitstel kunnen lijden. In september 2020 zijn scenario’s voor economisch en maatschappelijk herstel op de middellange termijn gepresenteerd.

Eigen bijdrage Wmo-voorzieningen
Met de invoering van het abonnementstarief wordt (vanwege het verlagen van de financiële drempel) een toename van het gebruik van Wmo-voorzieningen verwacht. De kosten zullen dan ook toenemen. Voor deze ontwikkeling is voor de bepaling van de benodigde weerstandscapaciteit € 200.000 meegenomen.

Met ingang van 2015 is de gemeente verantwoordelijk voor veel nieuwe taken op de terreinen Zorg, Werk en Jeugd. Deze drie terreinen komen afzonderlijk aan de orde in Programma 1 Sociaal Domein. Met name op de decentralisatie Jeugd kampen veel gemeenten met grote tekorten. De hulpvraag en de behandelkosten lopen op.  Onderzoek naar de grote en breed verspreide tekorten op Jeugd en intensief overleg hierover tussen Rijk en VNG heeft geresulteerd in extra incidenteel geld van Rijk, namelijk € 400 miljoen in 2019 en € 300 miljoen in 2020 en in 2021. De landelijke tekorten op Jeugd liggen in de orde van € 1 miljard. De tekorten behoren hiermee dus niet tot het verleden en het structurele beeld na 2021 is onzeker.

Regionaal ingekochte specialistische jeugdhulp
Per 1 januari 2018 wordt gewerkt met de nieuwe regionale inkoopsystematiek specialistische jeugdhulp, waarin wordt gewerkt met segment B (laagcomplexe hulp) en segment C (hoogcomplexe hulp). Parallel hieraan is in 2018 een flink financieel nadeel ontstaan. In 2018 en 2019 is een stevig pakket aan maatregelen ingezet om de stijging van het financieel nadeel terug te dringen.
Inmiddels zien we dat het financiële nadeel afvlakt. Ondanks deze afvlakking en ondanks de genomen maatregelen werken de ontwikkelingen uit 2018 door in volgende jaren, ook in 2021, bijvoorbeeld door de lange looptijd van (duurzame) jeugdhulptrajecten. Daarmee duurt het ook een langere periode voordat de maatregelen effect hebben. Daarnaast is er een stijging te zien in dure zorgvormen, ondanks maatregelen om verwijzingen naar dure zorg vanuit de eigen toegang zeer kritisch te bekijken.  Voorts is er sprake van kostenstijging  doordat de tarieven in de jeugdhulp sneller stijgen dan de gemeentelijke index toelaat. Dit is met name een gevolg van forse CAO loonstijgingen in de sector. Gemeenten worden geacht reële tarieven te betalen maar kunnen de prijsstijging niet bijbenen en worden hiervoor ook niet door het Rijk gecompenseerd. Dit naast het algemene risico dat de maatwerkdienstverlening vanuit de Jeugdwet een open einde regeling is.

Onderzoek financiën
Ambtelijk is een vergelijking gemaakt met de jeugdhulpbegrotingen van diverse gemeenten in Nederland. Deze vergelijking toonde aan dat Aalsmeer substantieel lagere bedragen voor jeugdhulp begroot dan veel andere vergelijkbare gemeenten. Daarbij telt mee dat Aalsmeer één van de grote nadeelgemeenteen is ten aanzien van de inkomsten vanuit het gemeentefonds. Om meer inzicht en grip te krijgen op de ontwikkeling van de uitgaven jeugdhulp, start in het derde kwartaal 2020 een extern onderzoek naar de financiën jeugdhulp. Op basis van de resultaten uit het onderzoek wordt een plan van aanpak aan de raad gepresenteerd.

Corona
In 2020 en 2021 hebben we te maken met de gevolgen van Corona. Conform VNG richtlijnen geven gemeenten aanbieders een omzetgarantie voor de periode maart-juli 2020, ook wanneer de hulp niet of niet volledig is verleend. Ook worden de meerkosten vergoed die aanbieders hebben moeten maken in verband met Corona.  Hoewel het Rijk gemeenten hiervoor gaat compenseren, is nu nog geen beeld te geven van de financiële consequenties voor de gemeente. Ook vanuit aanbieders is hierover nog geen uitsluitsel. Daarnaast is er mogelijk sprake van uitgestelde zorg, met als mogelijke consequentie een groter aantal aanvragen jeugdhulp later in 2020 en in 2021.

Grondbank
Door de opgelopen vertraging in de transformatie van het gronddepot naar een volwaardige grondbank is het onzeker of de in de begroting opgenomen opbrengst van € 50.000 behaald gaat worden.

Omgevingswet en Wet kwaliteitsborging voor het bouwen
Op 1 januari 2022 treedt de Omgevingswet in werking. De invoering en de implementatie van deze wet betreft een omvangrijk en complex proces  waar veel tijd mee gemoeid is/ zal zijn. De wet vervangt circa 26 sectorale wetten en ongeveer 120 bestaande algemene maatregelen van bestuur in de sfeer van de fysieke leefomgeving (waaronder wonen en bouwen). Doelstelling van deze wet is onder andere om het eenvoudiger en sneller te maken. Voor de interne organisatie betekent dit een omwenteling in de manier van denken en werken. Het Transitieteam Omgevingswet is binnen de organisatie bezig om de implementatie van de wet in goede banen te leiden.

Tegelijkertijd met de Omgevingswet treedt ook de Wet kwaliteitsborging voor het  bouwen (Wkb) voor gevolgklasse 1 in werking. Voor ongeveer 85% van de omgevingsvergunningaanvragen komt de Bouwbesluittoets en het toezicht daarop te vervallen. De verantwoordelijkheid hiervoor komt te liggen bij een private kwaliteitsborger. Er vindt derhalve een verschuiving plaats van uitvoering naar regie bij vergunningverlening. Taken vervallen bij toezicht. De gemeente houdt wel de verantwoordelijkheid voor handhaving.

Beide omwentelingen gaan financiële consequenties hebben (vervallen van leges, kosten die gemoeid zijn met het Digitaal Stelsel Omgevingswet en de aanschaf van software, opleiding van medewerkers etc.). Komende periode wordt dit in beeld gebracht. Tevens dient er een nieuw evenwicht gevonden te worden tussen kosten en opbrengsten in de kostendekkende legesexploitatie. Uiterlijk bij de Kadernota 2022 willen wij een eerste zicht, c.q. financiële inkadering ter besluitvorming voorleggen.

Ontwikkelingen Afval Energie Bedrijf
Het Afvalenergiebedrijf (AEB) voert voor Aalsmeer de verwerking van (rest)afval uit. Het contract met het AEB loopt tot en met 2022. Het AEB is in (financiële) problemen gekomen door de tijdelijke sluiting van 4 van de 6 afvalverwerkingslijnen in verband met noodzakelijk onderhoud in 2019. Sinds november 2019 zijn alle zes verbrandingslijnen weer operationeel. Enig aandeelhouder Amsterdam heeft bekend gemaakt haar aandelen te verkopen. Samen met de andere klantgemeenten van het AEB wordt onderzocht wat de meest gunstige optie is voor Aalsmeer hoe en waar het restafval te laten verwerken na 2022. Het is onduidelijk wat de consequenties hiervan op termijn zijn voor de verwerkingstarieven van het restafval.

Planmatig onderhoud sportgebouwen
In de Kadernota 2020 was de ingeschatte structurele doorloop van het planmatig onderhoud sportgebouwen PM opgenomen. Deze wordt in de tweede helft van 2020 in het kader van de algehele financieringssystematiek van ESA en in het licht van de status van de ESA-gebouwen beoordeeld.

Eneco
Op 24 maart 2020 heeft de overdracht plaatsgevonden van aandelen Eneco aan het 'Consortium' Mitsubishi en Chubu Electric Power. De financiële verwerking van deze transactie heeft plaatsgevonden in de 1e Bestuursrapportage 2020. Door de verkooptransactie verbetert de reservepositie sterk en daarmee het weerstandsvermogen. Dit heeft ook invloed op bijvoorbeeld de in deze paragraaf vermelde ratio solvabiliteit.

De aandeelhouderscommissie Eneco heeft in een informerende notitie in overweging gegeven om de volgende tekst in deze paragraaf op te nemen:
Bij de verkoop van de aandelen in Eneco Groep N.V. (hierna Eneco) in 2020 is de koper gevrijwaard van de claim van de oud-aandeelhouders van REMU N.V. (hierna REMU). Samenvattend stelt REMU dat Eneco door het juridisch verzet tegen de Splitsingswet verhinderd heeft dat Eneco vóór 31 december 2010 verkocht is en dat REMU daardoor een contractueel afgesproken privatiseringsvergoeding niet ontvangen heeft. Eneco betoogt op hoofdlijnen dat Eneco, inclusief REMU, niet vóór 31 december 2010 verkocht is en dat de aandeelhouders daartoe ook geen plan hadden.

De hoogte van de claim bedraagt nominaal € 133 miljoen. De totale claim bedraagt het nominale bedrag vermeerderd met de wettelijke handelsrente vanaf 1 juli 2009.

De rechtbank Amsterdam heeft op 27 februari 2019 alle vorderingen van de voormalige REMU-aandeelhouders afgewezen. Op 10 september 2019 is hiertegen in hoger beroep gegaan bij het gerechtshof Amsterdam.

Uitvoeringsplan Digitale Transformatie 2019
De gemeente Amstelveen heeft rond de Digitale Transformatie een vierjarig programma ‘AA Connected’ ingericht om processen, middelen en mensen te transformeren naar de door het Rijk, maar vooral ook door de samenleving gevraagde efficiënte, klantgerichte, digitale dienstverlening. Vanwege de samenwerking in AA-verband is de gemeente Aalsmeer daar ook bij gebaat. Jaarlijks wordt een ‘Uitvoeringsplan Digitale Transformatie’ opgesteld om de doelen zo actueel en specifiek mogelijk te kunnen vastleggen. De ruim 30 projecten binnen de Digitale Transformatie die in 2019 zijn opgepakt zijn onderverdeeld in 4 thema’s:
1.       Samenleving, Verbeteren van de dienstverlening
2.       Systemen, Versterken van de interne beheersing op ICT
3.       Processen, Voldoen aan wet- en regelgeving
4.       Mensen, Investeren in de organisatie

Vervallen risico's t.o.v. de jaarrekening 2019
De volgende risico's zijn ten opzichte van de paragraaf weerstandsvermogen in de jaarrekening 2019 (dit is de laatst opgestelde paragraaf weerstandsvermogen) komen te vervallen: